TEHLİKELİ MADDE
Tehlikeli Madde, yapısı, özellikleri veya durumları sebebiyle taşındıklarında insanlara, hayvanlara ve çevreye zarar verebilecek madde veya nesne olarak tanımlanabilir.
Dünya üzerinde tehlikeli maddelerin sebep olduğu birçok felaket yaşanmış ve zamanla devletler bu maddelerin lojistiği sırasında ortaya çıkabilecek felaketlere engel olmak amacıyla hazırlanan çeşitli antlaşmalara taraf olmuşlardır. Ülkemiz 2010 yılında bu anlaşmayı imzalayarak, bu konuda ulusal yönetmelikler hazırlamıştır. 2013 yılında yayınlanan ‘’Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkında Yönetmelik’’ tehlikeli maddelerin karayoluyla taşınması hakkında kuralları içermektedir.
Birçok farklı maddenin lojistik sektörü içinde taşıma kuralları farklı olduğu gibi taşınması çok riskli olan tehlikeli maddelerin de belirli kurallara göre, büyük bir nizam içinde taşınması gerekmektedir.
Tehlikeli Maddeler; patlayıcı, radyoaktif, yanıcı, zehirli, parlayıcı, yakıcı veya kendi kendine alev alabilen maddelerdir. Bu özelliklerinden dolayı Birleşmiş Milletler tarafından sınıflandırılmış, her moda göre taşınmasında uluslararası antlaşmalar belirlenmiştir.
Tehlikeli maddeler üretildiği andan itibaren gönderen, paketleyen, yükleyen, dolduran, taşıyan, alan, boşaltan ve işleten her aşamada ulusal mevzuatlara göre sorumluluk altına girmektedir. Bu maddeleri taşıyan firmalar faaliyet belgesi almak, kendi bünyesinde ya da Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş kuruluşlar aracılığıyla Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı (TMGD) hizmeti almakla yükümlüdür.
Tehlikeli maddelerin ambalajlanması, taşıma için uygun niteliklerde araç seçimi, aracın teknik özellikleri, yükleme ve teslim alma teknikleri, araçların ve yüklerin işaretlenmesi, taşıma yapılacak yol seçimi, tehlikeli yüklerin nakliyesi, geçici duraklamalarda hareket tarzları, tehlikeli madde taşıyan sürücülerin eğitimi, kazalarda hareket tarzları, boşaltma ve teslim etme faaliyetleri, ambalajların imhası veya geri dönüşümü gibi tüm faaliyetler tehlikeli madde taşımacılığını oluşturmaktadır.
TEHLİKELİ MADDELERİN INTERMODAL TAŞINMASI
Tehlikeli maddeler taşınırken birçok farklı taşıma türü kullanılabilmektedir. Intermodal taşıma içinde bütün taşıma modları için genel bir kurallar sistemi barındırmaz. Başlıca dikkat edilmesi gereken hususlar etiketleme, paketleme ve işaretleme üzerinedir.
Intermodal taşımada belirlenen bazı problemler uyumsuzluk doğurmaktadır. Bunlardan ilki uygun etiketlemenin yapılmaması, bir diğeri plakartların takılmaması olmakla birlikte bunların asıl sebebini kurallar ve yasalar üzerinde yaşanmakta olan bilgi eksiklikleri oluşturmaktadır.
Intermodal sistemde yaşanan bazı teknik aksaklıklar, akma ve dökülme, bilgi akışı problemleri ve farklı taşıma modları için kullanılan farklı kurallar da problem oluşturabilmektedir.
UYGUNLUK (HARMONİZASYON)
Tehlikeli maddelerin intermodal taşınması için yasa ve kuralların uygunluğu gerekmektedir. Bir taşıma modundan diğerine geçiş sürecinde kuralların buna uygun olması ve zorluk içermemesi gerekmektedir. Uygunluk çalışmaları uluslararası antlaşmalar kapsamında sürekli geliştirilmekte olan bir alan olarak karşımıza çıkmaktadır. Harmonizasyon çalışmalarının asıl amacı regülasyonları daha fazla anlaşılır kılmak, kullanıcı isteklerine göre ayarlamak, güvenlik ve etkinlik çabalarıdır.
Bütün taşıma modları için oluşturulan yasal düzenlemelerde bölümler aynı şekilde oluşmakta; denizyolu, demiryolu ve karayolu için geçerli Avrupa Antlaşmaları birinci kısımdan başlayarak yedinci kısma kadar ortak bölümlerden oluşmaktadır. Bütün bölümler aynı başlık ve aynı konuları içerse de her taşıma modu kendi içinde farklılıklar içermektedir. Bu yasal düzenlemeler eğer diğer taşıma modlarına göre fazla bölüm içeriyorsa, bu bölümler ortak olanlardan sonra gelmektedir.
TEHLİKELİ MADDELERİN TAŞIMA MODLARINA GÖRE YASAL DÜZENLEMELER
TEHLİKELİ MADDELERİN KARA YOLU İLE ULUSLARARASI TAŞINMASINA İLİŞKİN AVRUPA ANTLAŞMASI (ADR)
Tehlikeli Maddelerin Kara Yolu ile Uluslararası Taşınmasına İlişkin Avrupa Antlaşması (Accord européen relatif au transport international des marchandises Dangereuses par Route) tehlikeli maddelerin, insan ve çevreye zarar vermeyecek şekilde karayolu ile taşınmasını düzenleyen bir yönergedir.
ADR anlaşmasına taraf olan ülkeler; Arnavutluk, Andora, Avusturya, Azerbaycan, Belçika, Belarus, Bulgaristan, Bosna Hersek, Hırvatistan, Güney Kıbrıs, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Rusya Federasyonu, Fransa, Yunanistan, İspanya, Hollanda, İrlanda, İzlanda, Kazakistan, Lichtenstein, Litvanya, Lüksemburg, Letonya, Makedonya, Fas, Moldova , Almanya, Norveç, Polonya , Portekiz, Çek Cumhuriyeti, Romanya, Slovakya, Sırbistan, Slovenya, İsviçre, İsveç, Tunus, Türkiye, Ukrayna, Macaristan, Birleşik Krallık, İtalya ve Tacikistan’dır.
TEHLİKELİ MADDELERİN DEMİR YOLU İLE ULUSLARARASI TAŞINMASINA İLİŞKİN DÜZENLEMELER (RID)
Tehlikeli Maddelerin Demir Yolu ile Uluslararası Taşınmasına İlişkin Düzenlemeler (Reglement concernant le transport International ferroviaire des marchandises Dangereuses) tehlikeli maddelerin, insan ve çevreye zarar vermeden demiryolu ile taşınmasını sağlamaya yönelik yürürlüğe konulan bir yönetmeliktir.
TEHLİKELİ MADDELERİN DENİZ YOLU İLE ULUSLARARASI TAŞINMASINA İLİŞKİN KODLAR (IMDG CODE)
Tehlikeli Maddelerin Deniz Yolu ile Uluslararası Taşınmasına İlişkin Kodlar (International Maritime Dangerous Goods Code) tehlikeli yüklerin denizyolu ile yapılan gönderim ve sevkiyat işlemlerinin güvenli bir şekilde gerçekleşmesini sağlamak amacıyla yapılan uluslararası bir anlaşmadır.
TEHLİKELİ MADDELERİN İÇ SU YOLLARI ARACILIĞIYLA TAŞINMASI SIRASINDA UYULMASI GEREKEN KURALLAR (ADN/ADNR)
Tehlikeli maddelerin iç su yolları aracılığıyla taşınması sırasında uyulması gereken kuralları (European Aggrement concerning the International Carriage of Dangerous Goods by Inland Waterways) içermektedir.
TEHLİKELİ MADDELERİN HAVA YOLU İLE TAŞINMASI HAKKINDA YÖNETMELİK (DGR -IATA/ICAO)
Uçakla taşınabilecek tehlikeli maddelerin (Dangerous Goods Regulations) paketleme ve taşınması kurallarını belirlemektedir. Uygulanabilirlik, kısıtlamalar, sınıflandırma, tanımlama, paketleme, işaretleme ve etiketleme, dokümantasyon, taşıma ve radyoaktif maddeler bölümlerinden oluşur.